Feeds:
Entradas
Comentarios

Posts Tagged ‘euskara eta euskaldunok’

El ministro Wert la ha vuelto a armar. Primero dijo aquello de que sus planes de reforma tenían por objeto «españolizar» a los alumnos de la escuela catalana; y de paso, supongo a los de la escuela de algún otro territorio igualmente díscolo para con el alto designio patriótico español. Y ahora se descuelga con una propuesta peregrina, que no tiene más objeto que el de imponer el castellano a martillazos, en un sistema educativo que ya lleva años impartiendo una educación bilingüe.

IMGP3953 copia

En Euskadi, la Ley Básica de Normalización del Uso del Euskera, ya estableció, hace treinta años -la norma fue aprobada el 24 de noviembre de 1982-, que todo alumno goza en Euskadi del derecho a «recibir la enseñanza tanto en euskera como en castellano en los diversos niveles educativos». A lo que añadía un mandato dirigido al Gobierno vasco, para que adoptase todas «aquellas medidas encaminadas a garantizar la posibilidad real, en igualdad de condiciones, de poseer un conocimiento práctico suficiente de ambas lenguas oficiales al finalizar los estudios de enseñanza obligatoria». Tres décadas después, esta normativa -que considero respetuosa con el pluralismo y los derechos lingüísticos de los ciudadanos- sigue en vigor. Y en su aplicación, el sistema educativo garantiza sin especial dificultad el conocimiento del castellano a todos los alumnos que superan la enseñanza obligatoria, pero sigue sin ser capaz de asegurar que, en ese momento, los estudiantes posean «un conocimiento práctico suficiente» del euskera. El resultado es, pues, asimétrico. En favor del castellano, evidentemente. Hoy son miles en Euskadi las personas que, pese a haber superado la enseñanza obligatoria, son incapaces de expresarse en lengua vasca y de comprender un texto de dificultad mediana redactado en euskera.

En un contexto así, la propuesta legislativa de Wert, que da por supuesta la necesidad de equilibrar el sistema con el fin de reforzar el aprendizaje del castellano -«que siempre fue la lengua compañera del Imperio» (Antonio Nebrija dixit)-, resultan lacerantes. Porque proponen reforzar la lengua fuerte, debilitando más aún la débil.

(más…)

Read Full Post »

Hasi berria dugun urte honetan, 1812ko Konstituzioaren -«Constitución de Cádiz» eta La Pepa izenekin ere ezaguna da- berrehungarren urte urrena beteko da. Hori dela eta hainbat ekitaldi aurrikusita dago, Espainiako erakunde ofizialen -eta ez hain ofizialen- esanetan, Espainiari naziotasuna eta askatasunaren bidea eman zion arau nagusia gogoratu eta ospatzeko. Urtean zehar aukera bat baino gehiago izango dugu, seguru asko, gaiari buruz hitz egiteko. Ez baita makala izango urteurrenaren esanahia iruntziarazteko Espainiako erakundeetatik botako diguten propaganda-zaparrada. Gaur, ordea, Konstituzio horren euskarazko bertsioaren berri nahiko nuke eman. XIX. mendean idatzitako testu euskalduna nahiko nuke gogora ekarri. Arartekoak -Juan San Martinek- duela urte batzuk modu faksimilean argitaratu zuena.

Komentatzen ari naizen euskarazko bertsioa, ez da jatorrizko testu artikulatuaren hitzez-hitzeko itzulpena. Testuliburu gisa eginda dago. Galdera eta erantzunekin. Katexima izango balitz bezala. Eskoletako umeei erakusteko gisan atonduta dago, eta helburu horrekin idatzita hain zuzen ere.  Honela dio bere izenburuak: Jaquin-bide Iritaraudia, Españiaco Neurquidaren edo Constitucio berriaren erara adrezatua erritaren arguidoraraco, gazteen icasbideraco eta escola-maisuen usoraco, erderatic eusquerara itzuli du Apez Vicario Dn. D. I. F. A Guipuztarrac, 1820. urtean.

(más…)

Read Full Post »

Duela hila bete batzuk, Erkoreka abizena daramagun gizaki guztion jatorri-lekura egin nuen ostera baten berri eman nuen blog honetan (ikus «Jatorriko lekuak bisitatzen«, aurtengo apirilaren 22an argitaratutakoa). Nire arbasoak ere, jakina, inguru horretan izan zuten sorburua. Jata mendiaren hegoaldean. Birraitona, Rafael Erkoreka Andikoetxea, Larraurin jaio zen 1874an. Eta oraindik gaztea zela, Sollube mendiaren bestaldera etorri zen baserriak eskaintzen ziona baino bizimodu erosoagoaren bila. Gurasoak ere -Francisco Erkoreka Sustatxa eta Maria Antonia Andikoetxea Solondueta- berarekin ekarri zituen Bermeora, herri honetan hil baitziren 1904ko urtarrilean eta 1914ko ekainean. Bermeon, upelgintzan jardun zen Rafael bere bizitza osoan. Paper ofizialetan, «barrilero» eta «cubero» bezala agertzen zaigu.

Sanjoaldeko "Erkoreka" baserria. Atzean, "Akatz" ugartea

Rafaelen aurrekoak, gure familiaren asaba zaharrak, Jataren magal horretan bizi izan ziren belaunaldiz belaunaldi. Nire azterketa genealogikoen arabera, San Juan Erkoreka Barandika da Larrauriko sakramentu-liburuetan agertzen den leinuko zaharrena. XVII eta XVIII mendeen artean bizi izan zen. Francisca Billabasorekin ezkondu zen eta lau seme-alaba izan zituen berarekin: San Juan, Martín, Nikolas eta Manuela. Hil zenean, «Barandica de arriba» baserriaren sepulturan obiratu zuten eta, garai hartan euskal baserrietan ohikoa zenez, bere seme nagusiari utzi zion etxea: «no testó -esaten du liburuak- por tener hecha donación de su hacienda a su hijo San Juan que se obligó a hacer sus exequias».

(más…)

Read Full Post »

Euskararen eguna omen da gaur. Eta aitzaki hori hartuta, gogoeta edo gogorapena egin behar omen du politikari euskaldun orok euskararen egungo egoeraz eta etorkizunaz. Hori omen da zuzena eta ortodoxoa. Hori omen da «korrektoa». Legezko politikari guztiek egingo omen dute gogoeta edota gogorapen hori. Lopez lehendakariak ere Xabier Leteren «Xalbadoren heriotza» ekarri omen du gogora. Eta horrela beste batzuk ere… ez omen dut irtenbiderik.

Esanda dagoela uste dut -eta maiz errepikatuta ganera- euskararen iraganeko, gaurko eta etorkizuneko estatus-ari buruz esan daitekeen guztia. Ez beti euskaraz, jakina -gaztelaniaz egin izan baita asko eta askotan- baina debate ugari izan da gure artean euskararen inguruan.  Ez dago euskaldunik noiz edo behin euskarari buruzko elkarrizketa traszendental edota agonikoren batean parte hartu ez duenik. Eta beti, jakina, topiko berdin antzekoen inguruan. Hizkuntza txikia dela gurea -hiztun gutxi dituena, alegia-; iraganean, jazarritua eta familia/lagun artera zokoratuta izan den arren, ofizialtasunaren maila lortu duela gaur egunean, horrek berarekin dakartzan ondorio positibo guztiekin; hala eta guztiz ere, ez duela etorkizuna bermatuta, munduan diren hizkuntzen artetik, milatik bederatziehun baino gehiago desagertu egingo baitira XXI mendean zehar; euskaldunok ez dugula behar den besteko ahaleginik egiten gure hizkuntzak indartsu iraun dezan; guk geuk elikatzen dugula, zuzenean ala zeharka, hizkuntza guztientzat larria baino larriagoa den diglosia madarikatua, eta abar.

(más…)

Read Full Post »

En el pleno de ayer, martes, se debatieron varias iniciativas relacionadas con la realidad plurilingüe del Estado español y su adecuada ordenación jurídica. Iniciativas que, al integrarse en el orden del día de lo que probablemente será la anteúltima sesión plenaria de esta legislatura, se vieren inevitablemente contaminadas por un intenso tufillo electoral.

Ayer se tomó en consideración la iniciativa legislativa popular sobre televisión sin fronteras

La primera de ellas arrancaba de una iniciativa legislativa popular, impulsada por el el colectivo Acción Cultural del País Valencà,  que venía avalada con la rúbrica de más de seiscientos mil ciudadanos. Se trata de una Proposición de Ley sobre Televisión sin Fronteras, que entronca con la Carta europea de las lenguas regionales o minoritarias y se desarrolla en el marco normativo establecido por la UE para garantizar la libertad audiovisual. Persigue, en concreto, la supresión de los obstáculos de todo tipo que hoy impiden o dificultan que las emisiones televisivas realizadas en lenguas oficiales distintas del castellano, puedan ser vistas en la totalidad de los territorios en los que se hablan esas lenguas. No creo necesario insistir sobre las paradójicas situaciones que ha generado el extremado celo localista con el que algunas comunidades autónomas se han lanzado a la defensa de sus fronteras administrativas en todo lo que se refiere a la recepción de las señales de televisión procedentes de los territorios vecinos. Las expresaron con extraordinario grafismo los diferentes portavoces parlamentarios a lo largo del debate. Decía Uxue Barkos:

(más…)

Read Full Post »

Gizon bitxia izan zen Agosti Chaho. Zuberotarra. Atharratzekoa zehatzago esateko. «Atharraztarra niz sortzez baita bihotzez ere» utzi zuen behin idatzita. XIX mendeko lehen erdialdean bizi izan zen. Gizon mitozale, erdi zoro eta guztiz xinpletzat hartu izan du zenbaitek -gure artean ez da erraza, ez horixe, iraganeko euskaldun euskalzale eta aberrizale bati meritorik aitortzea- baina ezin uka daiteke, politikari dagokionez behintzat,  eta garaiko baldintzak kontuan hartuta, gauza interesgarriak esan, idatzi eta egin zituela. Hegoaldeko irakurlearentzat, harrigarriak, maiz-sarri. Chaho-ren garaietan pentsaezina baitzen inork, egoalde honetan, hurak politika kontuetan idatzi zituenak idaztea. Baina orduan ere, orain bezalaxe, hortxe zegoen muga, iparraldearen eta hegoaldearen arteko jausi sakona marrazten.

Chaho-z gogoratu naiz egun hauetan, Maiatzaren 15eko mogimendutik atera diren adierazpenetan, Atharratzeko politikari eta idazlearen zenbait aldarrikapen etorri zaidalako burura. Ariel aldizkarian Errepublika zer den azaldu zuenean, argi zeukan Chaho-k, Errepublikaren hori hitz eder eta «xarmangarria» zen arren, izen hutsala zela: «Oraino, maleruski, Populia, Errepublikaren izena bezik eztuk, abantailarik eta hunik bater´ez». Populuaren etsaiengan zegoen gakoa. Errepublikari iruzur egiten zioten horiengan. Nortzuk ziren horiek? Chaho-k, M-15eko askori entzun izan diogunaren ildo beretik -baina mende eta erdi luzea lehenago- politikari ustelduei begiratzen die: «Gizon alfer abariziosak eta karguen moienez aisetarzunian bizi nahi direnak».

(más…)

Read Full Post »

Patxi Lopez jaun txit agurgarriak -aste honetan jaso dudan gonbidapen batek Francisco Javier López Alvarez jartzen zuen; jakin nahi duenarentzat, Madrilgo Real Academia de Ciencas Morales y Políticas delakoak bidali zidan aipaturiko gonbidapena- Euskararen Aholku Batzorderako izendatu berri duen Jon Juaristik, nekazari eta artzai gixajoen hizkuntzatzat jo du euskara: «una lengua de sencillos aldeanos y pastorcillos». Horren pareko meritu handiko iritziak edukiteagatik izendatuko zuten seguru asko. Aitortu beharrekoa baita, hausnarketa sakona eta zorrotza dagoela esaldi horren atzean: «una lengua de sencillos aldeanos y pastorcillos».

Juaristik Euskararen Aholku Batzordeko kide izendatua izateko dauzkan merituak ondo baloratzen jakin dutenak

Gaurko DEIA egunkarian, Pedro Miguel Etxenikek, Donostiako International Physics Center-eko presidenteak, ikuspegi oso diferentea eskaintzen du. «Como el conocimiento -adierazten du ikerlari eta irakasle nafarrak-, el euskera puede seguir creciendo siempre. Yo doy máster de nanotecnología en inglés y dos de mis alumnas discuten entre ellas en euskera, atienden las clases en inglés y, luego, si descubren algo importante, lo publican en inglés. El euskera no tiene que probar nada, ya hace muchos años que ha desmostrado que vale para todo». Zientziaren hizkuntza, ingelesa da, zertan esanik ez dago. Baina lekuan lekuko komunitate zientifikoak, bere hizkuntzan landu eta garatu dezake zientzia. Frantsesak frantsesez, errusoak errusieraz eta euskaldunak euskaraz. Eta euskarak, hizkuntza bezala, ez dauka, eginkizun horretarako beste hizkuntza aurreratu batzuk baino ezintasun gehiagorik. Ez gutxiagorik ere, jakina. Etxenikeren ikasleek euskaraz komentu ditzakete berak ingelesez irakatsitako edukinak. Arazo barik. Inolako muga barik. Oztopo berezirik gabe.

(más…)

Read Full Post »

Bere azken saioan -irakurteko zaletasuna duen euskaldun orok eskuratu beharko lukeen Eskarmentuaren paperak izenburuko liburu irakurgarri askoan- espainiar bati inoiz bururatuko ez litzaiokeen Gonbrowixz-en esaldi bat gogoratzen du Anjel Lertxundik: “Hemendik ehun urtera, artean gure hizkuntza existitzen bada…”. Esaldi horrek gogoeta pertsonal batera darama Anjel: “Hizkuntza agoniatsu batean ari naiz. Horrek idazle agoniatsu bihurtzen nau?”. Eta horri lotuta, kazetariek behin eta berriro eginten dioten galdera garratz-ankerra aipatzen du: “Zuk zergatik idazten duzu euskaraz?”; galdera mingarria, mingarririk bada, euskaraz idazteko erabakia hartu duen idazlearentzat. Lertxundiren hitzetan: “Hizkuntza hegemoniko batetik soilik begiratzen duen eta bere hizkuntza zurea baino duinagoa dela uste duen errespetugabe baten galdera da”.

“Hori bakarrik balitz, gaitzerdi” pentsatu nuen atzo La Razón egunkariaren orrietatik egan egiten nuen bitartean. Gauza bat baita bere hizkuntza zurea baino duinagoa dela pentsatzea eta beste bat -larriagoa nire ustez- bere hizkuntzaren duinagotasun horretatik abiatuta, zureaz trufa zorrotza egiten jardutea. Eta azken boladan, bigarren hau behar baino gehiago gertatzen ari delakoan nago.

(más…)

Read Full Post »

Euskalduna izatea, parke tematiko ibiltaria izatea bezalakoa da sarritan. Ebro ibaitik beherako lurralde zabaletan maiz aurkitzen ditugu han edo hemen guri buruzko zerbait irakurri izanagatik gure izaeraren klabe guztiak ezagutzen dituztela uste dutenak. Eta behin baino gehiagotan gertatu izan zaigu gurekin topo egin eta guri geuri klaseak ematen hastea, euskaldunak zernolakoak garen, zernolako akatsak ditugun, nola pentsatzen dugun eta horrelakoak azalduz.

euskara-763633-415x233

Barre gurea ematen du, benetan, sarritan guri buruz entzun behar izaten ditugunak entzutea. «Zuek euskaldunok, indarkeriaren ikutua daramazue erraietan»; «Zuek euskaldunok ez daukazue abstrakziorako gaitasunik, euskararen kontzeptualizazioa gauza konkretuetan gauzatzen baita»; «Zuek euskaldunok, hau, hori eta bestea…» Eta nork esan ezetz? Nork erantzun hainbat aldiz irakurri duten horrek ez duela ez oinik ez bururik?

(más…)

Read Full Post »

Gaur, Manuel Irujo fundazioak urtean-urtean banatzen dituen sarien emaitza ekitaldia ospatu da Lizarran. Eta urteroko ohiturari jarraituz, hantxe izan gara Iñaki Anasagasti eta biok, Koldo Viñualesen deiari erantzunez.

Aita Juan Jose Agirre eta biok, gaur, Lizarran

Aita Juan Jose Agirre eta biok, gaur, Lizarran

Aurten Juan Jose Agirre Lazkaoko beneditarra izan da saritua. Ondo saritua izan ere. Lan izugarria egin baitu Agirrek, azken lau hamarkadetan, Euskal Herriko gaur egungo historia osatzeko ezinbestekoak diren -eta izengo diren- dokumento eta agiri mota guztiak biltzen.

(más…)

Read Full Post »